«Сбер» Қазақстанға керек, бірақ ақшасы жоқ — Сабиров

«әлемде қалыптасқан жағдайға байланысты министрлік бірнеше сценарийді дамытуды қарастырып, олардың әрқайсына дайындалып жатыр»

15 сәуірде цифрлық даму вице-министрі Асқар Жамбакин Қазақстан өз мүмкіндіктерін қайта қарап жатқанын, “ҰАТ” АҚ-мен қазақстандық IT-компанияларды тарта отырып, платформаны өз күшімен жасау туралы шешім қабылданғанын мәлімдеді. Қоғамдық резонанс басталды.

Сосын ведомство нақтылай бастады:

“Вице-министрдің мәлімдемесі дұрыс түсіндірілмеген. Біз тәуекелдерді бағалауды, оның ішінде геосаяси жағдайды ескере отырып жүргіземіз, жағдайды сараптамалық орта мен жұртшылықтың пікірін ескере отырып талдаймыз. Бүгінгі таңда платформаны іске асыру үшін Сбер тобымен құқықтық қатынастар жоқ”.

Трансформацияға ақша керек

Бар хикая — Цифрлық Қазақстан платформасының құрылысына Сберді тарту туралы жаңалықтың пайда болуынан бастап осы ынтымақтастықтан болжамды бас тартуға дейін — мәселе көп. Ең бастысы, әрине, осы мәміледе қанша саясат бар. Қазақстан Интернет Ассоциациясының президенті Шавкат Сабиров өз болжамдарын жасады.

— Платформаның айналасындағы кейінгі оқиғалар анық емес. Бізге Қазақстанға бұл жобаның қаншалықты маңызды екендігі айтылды, оны дәл осы Сбер жасауының түрлі себебі ойлап табылды…

— Бұл жоба Қазақстанға шынымен де маңызды және қажет, оның үстіне 9-10 жылдан бері. Ал Сберді таңдаудың себебі платформаға несие бөлу арқылы түсіндірілді. Жалпы,

мұның себебі де жоқ емес — мұндай платформаны әзірлеу және орнату, егер сіз оны өзіңіз жасасаңыз, дәл қазір қажет болатын өте лайықты ақшаны қажет етеді

инвестиция ретінде тағы бірнеше жыл қажет болады. Сбердің несиесі қысқа мерзімде платформаны орнатуға және оны ұзақ уақыт төлеуге мүмкіндік береді.

— Сосын не өзгерді?

— Сбер санкцияларға ұшырады және бүкіл әлемде жағдай өзгерді. Өкінішке қарай, бізде мұндай база жоқ болғандықтан, біз өзіміз жасай аламыз ба, жоқ па, соны қайта қарау нұсқасына ораламыз. Біз оны жасай аламыз, бірақ мемлекет қажет етіп отырған уақытта үлгере алмаймыз.

Біз өзімізде ақпараттық жүйелердің, электрондық үкіметтің аудитін жүргіздік, енді платформа болса, қандай деген сұрақ туындайды.

Басына оралдық, бірақ енді біздің ақпараттық инфрақұрылым мен бағдарламалық құралдар бойынша ең болмағанда деректеріміз бар.

Миллиондаған доллардың ісі

— Егер меморандум болса, министрлік бұл жобаны жүзеге асыру үшін Сбер тобымен ешқандай заңды қарым-қатынас жоқ деп қалай айтады? Тіпті бас қазақстандық мердігер де таңдалды.

— Дәл солай, сондықтан бұл жаңылысып айтылған сөз деп ойлаймын.

— Мұндай жобаның айналасында жаңылысулар көбейіп кеткен жоқ па? Жарты жыл бұрын ғана цифрлық Қазақстанды Сбер ғана құтқара алатыны айтылған, ал енді басқа әңгіме айтылып кетті.

— Менің ойымша, басты себеп — Сбер қазір осындай несие желісін бөлуге дайын ба? Егер жобаны өз күшімен іске асыру туралы сөз қозғалса, Қазақстан мұндай ақшаны қайдан табады деген мәселе екінші мәселе. Қалай болғанда да, платформаны дайындауды бастау үшін қазір көп ақша қажет. Мұндай платформаны нөлдік деңгейде дамыту бір күн мен бір ғана миллион доллардың ісі емес.

— Қалай болғанда да, санкцияларға қосылған елдерде жоба үшін темір сатып алуға тура келеді, солай ма? Бұл мәселеде саясат жоқ па?

— Инфрақұрылымдық заттар — өте қымбат шығындар, бірақ бірінші кезеңде, мысалы, қолданыстағы деректер орталықтарының бос қуатын пайдалануға болады. Болашақта, әрине, шетелде сатып алулар болады.

Ал саясатқа келсек… конспирологиялық схемалармен қазір айналыспас едім, өйткені бізге кейін өз платформамызды ЕАЭО елдерімен ықпалдастыра түсуіміз керек. Біздің Ресеймен, Беларусьпен, Қырғызстанмен және басқа елдермен барлық мағынада туыстық қатынастарымыз жеткілікті екенін ұмытпауымыз керек.

Мүмкін, қазіргі жағдайда, үйде көп инвестиция салу керек болған кезде, Қазақстанға ұзақ мерзімге ақша бөлу өте қиын.

Сондықтан біздің цифрлық министрлік енді платформаны нөлден қалай көтеру керегін түсінуі керек. Бұл оңай емес. Қайтадан геосаяси жағдайды ескерсек, қазір Батыс платформаларын пайдаланудың мәні жоқ. Бізге не өз, не ЕАЭО серіктестерімен бірлесіп жасағанымыз керек.

— Геосаяси жағдай тұрақталғанға дейін жобаны белгісіз мерзімге кейінге қалдырған дұрыс емес пе?

— Бүгінгі қиын жағдайда, қарауға кірісіп, қай платформаны жасау керегін талдай бастайтын уақыт келді. Бірақ оны кез келген жағдайда жасау керек. Бұл іспен айналысу үшін Қазақстанның 2022 жылы бар. Содан кейін шешім қабылдауға уақыт келеді. Ең бастысы – «артық қыламыз деп, тыртық қылмау» керек.