Салықтар, экономика және халықтың табысы – экономистердің 2021 жылдың соңына болжамы 

Оптимистік сценарийде халық табысының өсуі инфляцияның өсуін басып озатын болады. Алайда, көп нәрсе COVID-19 пандемиясының ағымына байланысты.

Соңы. Бірінші бөлімді де оқыңыз.

Отандастар табысының өсуі болжануда

Әлемдік нарықтарда шикізат қымбаттауы жалғасып жатқандықтан, 2021 жылы сарапшылар елде жоғары өнеркәсіптік инфляцияны күтуде. Баға индексі жылдан жылға 136,5%-ға бағалануда. Алдыңғы болжамда сандар біршама аз болды, бірақ сыртқы факторлар нашарлады.

Алайда сарапшылардың ойынша,

қарқын 2022 жылдың өзінде төмендейді, индекс 2021 жылмен салыстырғанда 127,2%-ды құрайды

Тұтыну және өнеркәсіптік инфляцияны бағалауды ескере отырып, ЖІӨ дефляторы (белгілі бір кезеңдегі тауарлар мен қызметтерге (тұтыну себетіне) бағаның жалпы деңгейін өлшеуге арналған баға индексі — ескерту) 2021 жылы 2020 жылға қарағанда 17,8%, 2022 жылы 2021 жылға қарағанда 14,3% деңгейінде болады.

Келесі көрсеткіш – үй шаруашылықтарының түпкілікті тұтынуға арналған шығыстары. Бұл жерде 2020 жылмен салыстырғанда орта есеппен 3,7%-ға өсім күтілуде. Бұл алдыңғы болжамға қарағанда сәл жоғары, өйткені

халықтың атаулы ақшалай табыстарының өсуі де болжануда

2022 жылы сарапшылар дәл осындай себептер бойынша одан да көп өсім болатынын болжайды — 5,7%-ға дейін.

Нақты экспорт жыл қорытындысы бойынша 2,5%-ға ұлғаюы тиіс, алайда бұл болжам алдыңғыға қарағанда төмен. Сарапшылар оны 2021 жылдың бірінші жартыжылдығындағы көрсеткіштерді күтілгеннен төмен болуымен түсіндіреді.

2022 жылы авторлар нақты экспорт 3,7%-ға өседі деп күтуде. Егер әлемдегі коронадағдарыстың көріністерін жоюға болатын болса.

Нақты импортқа келетін болсақ, 3,9%-ға өсу болжануда. Мұнда көрініс керісінше –бұл көрсеткіш алдыңғыға қарағанда көбірек, өйткені 2021 жылдың бірінші жартысының көрсеткіштері жоғары болды.

– Соңғысы күтілгеннен жоғары болды, бұл халықтың кейінге қалдырылған сұранысы мен номиналды ақшалай кірістердің өсуіне байланысты импорттық тауарларға сұраныстың өсуіне байланысты, — деп атап өтті сарапшылар.

2022 жылы нақты импорттың өсуі неғұрлым ұстамды болады – 2021 жылға қарай тек 3,7%-ға өседі.

Өңдеу өнеркәсібі дамып келеді, тау-кен өндірісі баяулады

Нақты ЖІӨ-нің өсу қарқыны 2021 жылы 3,7% (бұрын – 3,8), ал 2022 жылы – 4% болады деп болжануда.

Өңдеу өнеркәсібінің өсімі бұрынғыдай 5,7% болады деп күтілуде. 2022 жылы көрсеткіш 6,1%-ға өсуі тиіс. Сарапшылар атап өткендей,

негізгі капиталға инвестицияларды ұлғайтудың алғышарттары өсімнің себепшісі болады

Кен өндіру өнеркәсібінде күтілетін қарқын, керісінше, 3%-дан 0,5%-ға дейін төмендеді. Мұнай бағасының өскеніне қарамастан. Сарапшылардың бұл тұжырымына қазіргі баяу қарқын әсер етті (күтілгендермен салыстырғанда). 2021 жылғы қаңтар-қыркүйекте мұндағы нақты көлем индексі 2020 жылдың сәйкес кезеңіне қарағанда 99,2%-ды құрады.

Бірақ 2022 жылы 2021 жылға қарағанда 1,5% өсу қарқыны болжанады.

2021 жылы құрылыс көлемі, сарапшылардың болжамына сәйкес, 12%-ға өседі. Биылғы жылдың қаңтар-қыркүйек айларында олар шамамен 10%-ға өсті. 2022 жылы жылдамдық біршама баяулап, өсім 8,2% болады.

Сарапшылар мұны мемлекет тарапынан инвестициялардың өсу қарқынының баяулауымен түсіндірді

Бұл өз кезегінде бірқатар жеңілдетілген ипотекалық бағдарламалардың аяқталуына дайындыққа байланысты.

Динамика оң, бірақ төмен

Ауыл, орман және балық шаруашылығы 2021 жылы жылдан жылға 4,1%-ға өседі. Бұрын 5,8% деп күтілді, бірақ ағымдағы баяу динамика әсер етті. 2022 жылы 2021 жылға қарағанда 5,5%-ға өсу болжанып отыр, өйткені салада негізгі капиталға инвестициялар өсуі мүмкін.

Қазақстанда көтерме және бөлшек сауда, автомобильдер мен мотоциклдерді жөндеу секторы 2021 жылы, болжамға сәйкес, 4%-ға (бұрын 3,8) өседі. 2022 жылы –4,5%-ға артады.

Коронакризисте көлік пен қоймалау ең көп зардап шекті. Қазір қалпына келтіру жүріп жатыр, бірақ өте баяу. Статистика бюросының мәліметі бойынша, 2021 жылдың қаңтар-қыркүйек айларында сектор тек 0,1%-ға өсті. Сарапшылардың пікірінше,

жалпы, жыл қорытындысы бойынша ол тіпті 2%-ға төмендейді,

бірақ 2022 жылы ол қайтадан жоғары болмаса да (0,5% деңгейінде) оң динамикаға шығады.

— Қазақстанның ЖІӨ-дегі үлесі 2020 жылы 60,8%-ды құраған экономиканың жоғарыда аталған секторларының болжамын ескере отырып, жиынтық ұсыныс моделі шеңберінде 2021 жылға нақты ЖІӨ-нің өсу қарқынының AERC бағалауы 3,8%-ды құрайды, – деп атап өтті болжам авторлары.

2022 жылы олар Қазақстанның нақты ЖІӨ өсімін 4,0% деңгейінде болжайды.

Салық базасында оңай ештеңе жоқ

Сарапшылардың бағалауы бойынша, 2021 жылы салық түсімдері 9,81 трлн теңгені құрайды. Бұл 2020 жылмен салыстырғанда 14,6%-ға көп. 2022 жылы 9,94 трлн. теңгеге өсім болады деп күтілуде.

Корпоративтік табыс салығының (КТС) түсімдері 2021 жылы 2,07 трлн теңгені, ал 2022 жылы 2,08 трлн теңгені құрайды.

– 2022 жылға арналған салық түсімдері өсімінің шектеулі бағалануы

 бизнеске 2020 жылы енгізілген бірқатар салықтық артықшылықтардың сақталуымен байланысты

– дейді сарапшылар.

Индивидуальный подоходный налог (ИПН) в 2021 году составит 1,01 трлн тенге, а в 2022 — 1,03 трлн.

Жеке табыс салығы (ЖТС) 2021 жылы 1,01 трлн теңгені, ал 2022 жылы — 1,03 трлн теңгені құрайды.

2021 жылы қосылған құн салығы (ҚҚС) — 2,78 трлн теңге болады. 2022 жылы 3,7%-ға (2,88 трлн) өсім күтілуде.

2021 жылы мемлекеттік бюджет шығыстары 15,52 трлн теңгеге болжанып отыр. Мемлекеттік бюджеттің күтілетін тапшылығы алдыңғы болжамға қарағанда көбірек болды және -3,01 трлн теңгені немесе ЖІӨ-ге қарағанда -3,6%-ды құрады.

— 2022 жылы 2,40 трлн теңге кепілдендірілген трансферт кезінде салық түсімдерінің өсуін ескере отырып, AERC 2022 жылы мемлекеттік бюджет тапшылығын -2,63 трлн теңге немесе ЖІӨ-ге қарағанда -3,0% деңгейінде болжайды, – деп түйіндеді авторлар.