Өмір сүру деңгейінің төмендеуіне жауап ретінде күзде митингілер болуы мүмкін — сарапшы

Сонымен қатар, статистика 2022 жылғы наурызда 275 438 теңгені құраған орташа айлық жалақының өсуі туралы баяндайды.

Экономист Айдархан Құсайынов шын мәнінде істің қалай өрбіп жатқанын және қалай аяқталуы мүмкін екенін түсіндірді.

Екі түрлі Қазақстан бар

— Қалай ойлайсыз, неге бұл бірін-бірі жоққа шығаратын сандар пайда болды? Есеп берушілердің қайсысы қателесті?

— Жоқ-жоқ, бұл бірін-бірі жоққа шығаратын есептер емес. Бұл мен жиі айтатын оқиға:

біздің елде бірден екі экономика бар, екеуі әр түрлі әлем

Біреуі — “ресми”, онда бәрі жақсы: бұл ірі компаниялар, мемлекеттік сектор, бюджеттік кәсіпорындар және т.б. Олардың жалақысы өсіп келеді. Және екіншісі — мөлшері жағынан да әлдеқайда үлкен: шағын бизнес, өзін-өзі жұмыспен қамтығандар, такси жүргізушілері, базарлардағы “көмекшілер” және ресми жалақысы жоқ, кірісі бар басқа азаматтар.

Жалпы, біз жалақы туралы айтқанда белгілі бір және тар шеңбердегі адамдар туралы айтамыз.

Бұл елдегі барлық жұмыс күшінің үштен бір бөлігі болуы мүмкін

Нәтижесінде аздаған азамат жұмыс істейтін бірінші “ресми” сектор статистикада орташа жалақының өсуіне мүмкіндік береді. Ал бұл мезетте табыс түсіп жатыр.

Сонымен қатар, тұрақты жұмыс пен жалақы бар “бірінші әлемде” де бөліну бар:

миллиондаған бонус алатын топ-менеджерлер бар, сондай-ақ жалақысы өсетін, не өспейтін қарапайым жұмысшылар бар

Бас менеджерлер ондаған мың доллар алады

— Медианалық жалақы деген ұғым бар. Жоғарыда сипатталған жағдайда, орташа жалақы өскен кезде, медианалар кем дегенде орнында қалады немесе төмендейді.

— Орташа номиналды және медианалық жалақы арасындағы айырмашылық неғұрлым жоғары болса, қоғамда араздық пайда болады дейді?

— Иә, солай. Неліктен Атырауда орташа жалақы ел бойынша ең жоғары? Себебі әр түрлі бастықтар айына 20-50 мың доллар алады, ал қалғандары төменде отырады. Нәтижесінде, орташа — ең жоғары, медиана барлық жердегідей (ол бүкіл елде бірдей, бұл аймақтар бойынша орташа айырмашылық үш есе),

ал кедейлер көп деп болжаймын, өйткені бағалар жоғары. Мұнайшылар үнемі ереуілге шығып отыратыны сондықтан

— Жағдай шын мәнінде түсініксіз. Мұнай бағасы өсіп, теңге нығайып, табыс түсіп жатыр. Инфляция да көтерілді.

— Кім не айтса да, инфляция дұрыс емес ақша-кредит саясатының салдарынан  болып отыр. Мысал: қазір Байден Путиннің кесірінен бензин бағасы көтерілгенін айтады, бәрі оған күледі, өйткені іс жүзінде АҚШ-тағы инфляция  одан бұрын басталған.

Бізде инфляцияның үдеп бара жатқаны бұрыннан белгілі еді.

Ал қаңтардағы оқиғалар — бұл инфляцияның үдеуінің салдары, өз кезегінде ішкі экономикалық саясаттың салдары

Қазір олар инфляциямен күлкілі шаралармен күресуге тырысуда, инфляцияға қарсы штабтар құрып жатыр. Әлемнің бірде-бір елінде, тіпті қазір Ресейде де мұндай жоқ.

— Айтпақшы, жақында Байден Путин екінші орында, бірінші орында – коронавирус екенін айтты!

— 2020 жылы аяқталған, иә? Міне, бізде де осы жағдай. Өткен жылы бізге  әлемдегі барлық жерде азық-түлік инфляциясы жеделдетілгендіктен баға өседі деді. Бірақ егер статистиканы қарасаңыз, біздің ішкі инфляциямыз өнімдердің әлемдік индексіне байланысты емес екендігі белгілі болады.

Енді олар іс жүзінде жоқ девальвация туралы айта бастайды. Путин, Ресей, логистика — бұл ішкі экономикалық саясаттың проблемаларын мойындамау үшін қолданылатын ақымақтықтардың жиынтығы.

Нақты проблемалар күзде бастала ма?

— Жағдайдың нашарлауы жаңа митингілер мен тәртіпсіздіктерге әкелуі мүмкін бе?

— Әрине мүмкін. Сонымен қатар, біз әлі де экономикалық қиындықтарға, соның ішінде инфляцияға тап болған жоқпыз.

Шын мәнінде күрделі проблемалар күзде басталып, қыста жалғасады, өйткені қазір инфляция коммуналдық төлемдерді алты айға тоқтатты

Егер оларды жібітетін болса көкесінді көрсетеді. Осылай ұстап тұра бермек пе? Бірақ біз бүкіл ел бойынша ЖЭО-да көптеген проблемалар бар екенін, инфрақұрылымға ақша қажет екенін көріп отырмыз. Оларды қайдан алуға болады? Осылайша, инфляцияға қарсы штабтар командалық-әкімшілік әдістермен жұмыс істейді, олардың әсері бірнеше айға созылады және қазірдің өзінде аяқталып келеді.

Қазір бізде нақты экономикалық проблемалар жоқ — және бұл да проблема. Енді біз жынды бөтелкеден шығармауға тырысамыз, бірақ ол барлық саңылаулардан шығып жатыр және бұл мағынасыз күресті қанша уақыт созбақпыз?

Қазір экономикалық және ақша-несие саясатын өзгерту керек, күйзелістен өту қажет

Біз саясатқа қарамастан экономикада көптеген дағдарыстық құбылыстарды жинақтадық. Мұның бәрі біздің ішкі теңгерімсіздігіміз.

Соңы бар