Ермек Тұрсынов, “Қарашаңырақ” кітабының авторы, қазақ күнтізбесінің қыр-сыры туралы әңгімелеуді жалғастыруда.
Көшпенділердің көзқарасы бойынша адам өмірі — бұл оқиғалардың үздіксіз тізбегі. Ал тізбек әдетте жұқа жерінде жыртылады. Ал жұқа жері көбіне қосылған жерлерде. Яғни, адам бір күйден екінші күйге ауысқанда. Ол келесі мүшелдің аумағына кірген кезде.
Ол құзға ілініп тұрғандай шақ. Жыл бойы осылай ілулі тұрады. Және осы кезеңде ол шынымен қатты қиналады. Оны қиындықтар аңдып жүргендей әсер туады: жол полициясы дұрыс тұраққа тұрмағаны үшін нөмірлерін алып қояды, мезгіл-мезгіл прокуратураға шақыру қағаздары келеді, іскери серіктестер “лақытырып” кетеді.
Бір сөзбен айтқанда, проблемалар бірінен соң бірі шыға береді, өйткені адам өмірі қыл үстіндей тұрғандай көрінеді. Осы сәтте сақтандыру агенттері оны негізсіз іздей бастайды…
Бір сөзбен айтқанда, мүшел жас – бұл жеке адам тағдыры ауқымындағы кібісе жыл. Одан қашып құтыла алмайсаң, оны қалай жеңуге болады? Есімде, біздің ауылдағы қариялар мүшел жас кезінде өмірге өте мұқият болып, өзін-өзі қорғау керектігін айтатын.
Өзіңді қалай қорғау керек деп мен мүлдем түсінбейтінмін. Жабайы есекке отырмау керек пе? Немесе розеткаға шанышқы тықпау керек пе? Жас өте келе түсіндім: қауіпті ештеңе істемеу екен. Яғни, жаманнан аулақ болу. Құтырмау.
Осылайша сіз өзіңізді құтқарасың. Қорғайсың. Қысқасы, өзіңді жағымсыз оқиғалардан қорғау үшін жолбарысты мұртынан тартпау керек. Өмір — бумеранг. Біреуге тас лақтырсаң, ол міндетті түрде сенің құйқаңа тиеді.
Сондай-ақ дәстүрлерді білу және есте сақтау қажет. Олардың әрқайсысының артында ғасырлық тәжірибе бар. Бұл жай салтанатты рәсім немесе салттық қойылым емес. Бұл сенің қорғаның. Құтқару шеңбері. Өмірге практикалық нұсқаулық. Осы салт-дәстүрлерде өміріңмен не істеу керек, оған қалай мән беру керек және адамгершілікті қалай сақтауға болатыны түсіндіріледі.
Менің алғашқы мүшелімде әжем менің барлық ескі заттарымды алыс және жақын туыстарға таратқаны есімде. Мен түсінбеген едім. Тіпті ренжідім де. Бұл менің (!) заттарым. Содан кейін олар үйде кішкентай дастархан жайып, көршілерін жинады… олар шешендікпен керемет тосттар айтпады, маған сыйлық бермеді және мықты денсаулық тілемеді, жалпы, олар мені бұл күні тіпті байқамады да, басқа алаңдататын нәрселер туралы әңгімелесті.
Олар болмыстың өзгергіштігін, құмның сусымалылығын, желдің құбылмалылығын, судың ағымын… және арасында менің құмарлықтарым бүлікшіл рухымды бұзбағанын тіледі. Өмірге налып кетпегенімді тіледі. Құқық бұзушыларды алдын-ала кешіру үшін.
Сонымен бірге, мен осы өтпелі кезеңде ғана емес, одан кейін де лайықты әрекет етуім керегі айтылды. Менің игі іс-әрекеттерім әдеттерге айналуын тіледі. Айтпақшы, сол күні молда шақырылмады. Олар мұндайда қажет емес деді. Кейін білдім: мүшел — тәңіршілдік күнтізбесінен. Оның исламға қатысы жоқ. Бұл тіпті күнтізбе емес, философия.