Кореядағы қазақстандықтар: адамдар 40 мың теңгеге жұмыс істегісі келмейді – Смирнова  

Жақсы төлесе ауыр жұмысқа да дайынбыз 

— Ирина Владимировна, сарапшылар Қазақстаннан еңбек көші-қоны заңды да, заңсыз да өсіп жатыр деп отыр. Рас, 2020 жылы ағын біршама азайды, бірақ тек карантинге байланысты. Сіз бұл мәлімдемелерге қалай түсініктеме бересіз? 

— Менде эмиграция бойынша нақты деректер жоқ. Бірақ мен бұл құбылысқа өзім куә болдым, өйткені өзімнің таныс адамдарым көшіп кетті. Мысалы, Оңтүстік Кореяға бір танысым — керемет мұғалім кетті. Мен қатты өкіндім, өйткені мұндай маманның кетуі біздің педагогикаға кері әсер етеді. 

Сонымен қатар оның жұмысы қазір өте қиын екенін білемін. 

Бірақ ол бұған дайын болды, өйткені жалақы шамамен екі мың долларды құрайды 

Біздің еңбек және әлеуметтік қорғау министрі қазақстандықтар жұмыс істегісі келмейтінін мәлімдеді. Жалақы қырық мың теңге болса, мұндай жұмысқа кім уақыты мен денсаулығын құртқысы келеді? Жеткілікті жалақы төлейтін болса азаматтар да жақсы жұмыс істей алады. Олар тіпті үйден алыс кетуге дайын. 

Егер біз көші-қонның артуын қаламасақ, жалақыға, жан басын қаржыландыруға, мемлекеттік ақша қозғалысына және тағы басқаларға қатысты тәсілдерді түбегейлі қайта қарауымыз керек. Сонда жағдай өзгереді. Әйтпесе, адамдар шетелді паналауға мәжбүр болады. 

— Экономикалықтан басқа эмиграцияның басқа да себептері бар ма? 

— Оңтүстік Корея туралы айтатын болсақ, онда бірінші кезекте сыбайлас жемқорлықтың болмауы маңызды рөл атқарады. Мысалы, таныстарымның ұлы сонда кетті, мамандық игермеген, танысы да жоқ. Бастапқыда ауыр жұмыс істеп жүрді, кейін оның ұйымдастырушылық қабілетін байқап, жақсы позицияға көтерді. Тілді жаңадан үйреніп жүргеніне қарамастан. Қазір ол ешқандай таныссыз жалақысы жақсы, әлеуметтік пакеті бар басқарушы болды. 

Бастапқыда бір жыл жұмыс істеп, көлікке ақша жинап, қайту жоспары болған. Қазір ол Оңтүстік Кореяда мәңгілікке қалғысы келеді. 

Таныссыз тіпті еңбек биржасына тұру мүмкін емес 

— Алайда көпшілігі Ресейге барады, бірақ онда сыбайлас жемқорлық бар. 

— Онда жұмысшы табы деңгейінде сыбайлас жемқорлық жоқ. Яғни, мысалы, 

егер сен қарапайым жұмысшы ретінде тұрсаң немесе тіпті инженер болып орналассаң, сенің танысыңа емес, кәсіби мүмкіндігіне қарайды.  

Олар ұлтына, танысына қарамастан перспективті адамдарды қолдайды, алға сүйрейді. Сіз ешқандай таныссыз жетістікке жете аласыз. Бізде бұл іс жүзінде мүмкін емес. Әлеуметтік лифттер жұмыс істемейді, адамға қойылатын бірінші сұрақ – сен кімсің? 

Бұрын мен мұндай сұрақ қоймайтынмын. Ал енді біреудің табысқа жеткенін естігенде өзім де сұрақ қоямын – ол кімнің танысы? Мен бірден біреудің танысы деп ойлаймын. Біраз уақыттан кейін шынымен сондай болып шығады.  

— Бізде төменгі деңгейде ондай бар ма? Зауытқа тек таныс арқылы тұра ма? 

— Ал сіз, мысалы, жұмыспен қамту биржасының есебіне тұруға тырыстыңыз ба? Көбінесе жай тіркеле алмайсыз, өйткені көптеген кедергілер пайда болады және сіз кім көмектесе алатынын іздей бастайсыз. Яғни, таныс болмауына байланысты проблемалар ең төменгі деңгейден басталады. Мындай анықтама әкеліңіз, андай анықтама керек. Немесе қарапайым себеп — компьютер істен шықты. Осыдан кейін адам оған көмектесе алатын біреуді іздейді. 

Президентіміз айтқандай, жемқорлық елді шірітіп барады. Сондықтан адамдар өз еңбектерімен жетістікке жетуге болатын жер іздейді. Тіпті қиын жұмыс істеуге бар. 

Қайтып келе ме? 

— Елден адам капиталы кетсе, бұл — жаман. Алайда адам оқуға барып, қайтып оралса, бұл өте жақсы. Мәселен, Ресей қазір шетелден келген азаматтардың тегін жоғары білім алуына өте жақсы мүмкіндіктер беріп отыр. Әрине, көптеген адам оқуға кетеді, өйткені бұл тегін, сонымен қатар жатақхана алу мүмкіндігі бар. Қолдаудың басқа жолдары бар. Ал содан кейін кепілді жұмысқа орналастыру қарастырылған. 

— Ал көпшілігі қайтып келе ме? 

— Онысын білмеймін. 

— Бұрын, пандемияға дейін жыл сайын Қазақстаннан 30-дан 50 мыңға дейін адам кететін. Біз үшін бұл үлкен сан ба әлде қалыпты ма?  

— Біз үшін бұл үлкен шығын. Белсенді жұмыс істейтін халық кетеді. Бұл адамдар Отанға пайдалы болар еді, ал енді басқа елге пайда әкелуде. 

Кеткен әрбір маман – бұл үлкен қайтарымсыз шығын. 

— Ал оралмандар бұл шығынды өтемей ме? 

— Қазір оларды ресми түрде оралмандар емес, қандас деп атайды. Олардың саны жыл сайын азайып келеді.