Қазақстанның мемлекеттік қарызы өсуде: шектік нүктесі қайсы?

Салыстыру үшін: ресми орташа жалақы маусым айында 242,5 мың теңгені құрады. Бұл ретте халықтың орта есеппен жан басына шаққандағы атаулы ақшалай табыстары (мамырдағы бағалау бойынша) – 121 мың.

Өткен жылғы тиісті деректермен салыстырғанда, мемлекеттік қарыз 21,9%-ға немесе 3 трлн 989 млрд теңгеге өсті. Доллармен – тиісінше 15,1%-ға немесе $6 млрд 796,4 млн.

Ағымдағы жылдың басынан бері мемлекеттік қарыз 7,6%-ға немесе 1 трлн 580 млрд теңгеге ұлғайды. АҚШ валютасымен қайта есептегенде – 5,9%, немесе $2 млрд 881 млн. Егер отандық экономика үшін ағымдағы жылдың екінші тоқсанын ғана қолайлы деп алсақ, бұл кезеңде де мемлекеттік қарыз 0,5%-ға (114,0 млрд теңге) ұлғайды, дегенмен долларлық баламада 0,3%-ға ($153,6 млн) төмендеу болды.

Қарызды кім өсіруде

Мемлекет атынан басты борышкер әлі де үкімет болып табылады. Шілде айының басында оның борышы 17 трлн 797,1 млрд теңгені немесе $41 млрд 602 млн-ды құрады. Бұл ретте ішкі үкіметтік борышқа, негізінен БЖЗҚ зейнетақы активтерінің қарыз алуы есебінен 10 трлн 305 млрд теңге келді.

Үкіметтің 1 шілдедегі сыртқы борышы 7 трлн 492 млрд теңгеге жетті, доллармен есептегенде – $17 млрд 513,2 млн. Оның негізгі борышкерлері жалпы сомасы $9 млрд 119,5 млн. еурооблигацияларды ұстаушылар болып табылады:

• Дүниежүзілік банк ($3 млрд 415,5 млн)
• Азия Даму Банкі ($2 млрд 177,3 млн)
• Ресей қор нарығында орналастырылған қазақстандық МБҚ-дың инвесторлары ($1 млрд 105 млн)

Ағымдағы жылдың 1 жартыжылдығында үкіметтік борышқа қызмет көрсету бойынша жалпы төлемдер 567 млрд теңгені құрады. Салыстыру үшін: білім беруге үкімет билік ететін республикалық бюджеттен осы кезеңде 650 млрд теңге, ал денсаулық сақтауға 940 млрд теңге бөлінді. Алайда Үкіметтің қарыздарды өтеуге тағы 748 млрд жұмсағанын ескеру қажет.

Әкімдіктердің қарыздары көш бастап тұр

Ұлттық Банкте борыштық жазбада бұрынғысынша 3 трлн 387 млрд теңге немесе $7 млрд 919 млн ішкі қарыз бар. Жергілікті атқарушы органдарға (яғни әкімдіктерге) 1 трлн 727 млрд теңге тиесілі. Бұл ретте осы соманың едәуір бөлігін (689,8 млрд теңге) олар үкіметке қарыз.

Мемлекеттік қарыздан басқа, қаржы министрлігі мемлекет кепілдендірген борышты (921,0 млрд теңге немесе $2 млрд 152,9 млн), сондай-ақ мемлекет кепілгерлігі бойынша алынған борышты (28,6 млрд теңге немесе $66,9 млн) есепке алып отыр.

Осы көрсеткіштерді ескере отырып, мемлекеттік және мемлекет кепілдік берген борыштың жалпы сомасы 23 трлн 172 млрд теңгені, долларлық баламада — $53 млрд 167 млн-ды құрады.

Есеп комитеті атап өткендей, биылғы жылы мемлекеттік қарыздың Қазақстанның ЖІӨ-не қатынасы бюджет саясатының тұжырымдамасында белгіленген 27%-дан асып, 29,4%-ға жетті. Сондай-ақ, әкімдіктер борышының күрт өскені айтылды, ол өткен жылдың басынан бері 5 есеге өскен.