Феминистер шеруі: оған кімдер шықты және не үшін сынға алды? – сарапшы

Алматының ерекше рухы бар ма 

— Саясаттанушы Марат Шибұтов мұндай марш тек Алматыда ғана мүмкін болғанын айтты. Қалай ойлайсыз, ол дұрыс па? 

— Біріншіден, біздің қаламыз халық саны бойынша алда. Екіншіден, ол саяси белсенділіктің, әсіресе Алматыда эмансипацияланған әйелдердің көбірек екенінің көрінісі. Сондықтан бұған келісуге болады, мұндай митинг тек Алматыда ғана мүмкін болды. 

Жалпы,

Алматы рухы мемлекеттік органдар мен биліктің талабына көне салмауына негізделеді.  

Олар өз көзқарастарын қорғайды. Біздің азаматтық ұстанымымызды білдіретіндер өте көп, олар өте ынталы және сауатты. Әрине, одан ұпай жинауға тырысатындар да бар, бірақ олардың көпшілігі әлі де жағдайды жақсартқысы келеді. 

—  Сіз дәл саяси белсенділікті айтып отырсыз ба? Митингте саяси ұрандар болған жоқ. 

—  Неге болмады? Заң қабылдау, тең құқықтар мен мүмкіндіктер туралы айтылды — мұның барлығы саяси аспектілер. Азаматтық құқықтар мен заңды нормаларды сақтау да саясат. Бәрі біте қайнасып жатыр. 

Мысалы, журналистер “егер жұмыс болмаса, мысықты қалай тамақтандыру керек?”… немесе осы сияқты жазуларға қадалып алды. Бірақ бұл жерде тікелей мәтін екенін ескеру керек, егер елде экономикалық тұрақтылық болмаса, адамдар тоқ болу құқығын толық жүзеге асыра алмаса қалай? Сонымен қатар, өзіңізді ғана емес, үй жануарларыңызды да тамақтандыру керек. 

Қазақстанда мұндай шерулер мен митингілердің басталғаны өте жақсы 

Қатысушылардың көзқарасын қолдауға немесе қолдамауға болмайды, бірақ оны қорғау үшін адамдар өте белсенді. Біреу кездейсоқ немесе бейсаналы түрде қосылса да, олар осындай үлкен санға жетті. 

Әйел құқығы үшін күресетіндердің басым бөлігі — лесбилер

—  Баспасөзде (тіпті әлеуметтік желілерде де емес) болып жатқан оқиғаларға әртүрлі баға беріле бастады. Біреулері оған жақсы ой білдірсе, есесіне басқалары оның қатысушыларын жеңіл жүрісті немесе ЛГБТ белсенділері деп атай бастады. Мұндай сынау қайдан келді? Бұл туралы қоғамда консенсус жоқ па? 

— Жалпы біз әртүрліміз. 

Кейбіреулер үшін, көп балалы болу – бұл жыныстық жетілмегендіктің көрсеткіші 

Бүгінде біздің қоғамға қос мораль, қос көзқарас тән. Жезөкшелерді айыптайды, бірақ ешкім қыздардың үлкен пайызы жезөкшелікпен айналысуға мәжбүр екенін айта қоймайды. Оларға жүгінетін ер адамдарды айыптайтындар бар ма? 

Мүмкін, бағалау кезінде ой-өріс те үлкен рөл атқарады. Сонымен бірге жыныстық бірегейлік деген түсінік те жоқ. 

Әрине, баласының гомосексуал болғанын қалайтындар аз, бірақ менің бір немесе басқа жыныс сәйкестігін таңдаған достарым көп. Мүмкін біреуді насихаттап, сендірудің қажеті жоқ шығар. Немесе тіпті күшпен мәжбүрлеуге болмайды. 

Журналистер әртүрлі бағалайды, бұл олардың қазіргі кездегі өмірді қабылдауы туралы айтады. 

Айтпақшы, әйелдер құқығын қорғаушылар арасында лесбилер белсенді. Себебі олардың құқықтары көбірек бұзылады және олар жақындарының да, жалпы қоғамның да зорлық-зомбылығына көбірек ұшырайды. 

— Мен жалпы қандай да бір құбылысты емес, нақты осы митингті бағалауды меңзедім. 

— Иә, көбі тіпті “феминизм” ұғымын жиіркенішті нәрсе деп санайды. Бірақ өткен акцияны сынаған кезде, бұл мен үшін дөрекі көрінді. Менің ойымша, бұл жақсы акция, ол бізде өз құқықтары үшін күресуге дайын әйелдер бар екенін көрсетті. Бәрімізде күресу үшін әртүрлі мүмкіндіктер бар. Мен аналитикалық тұрғыдан көбірек күресемін: ұсыныстарды әзірлеу, заң шығарушы органдарға хат жазу сияқты. Ал біреу осы акцияға қосылуды қажет деп санады. 

Оларды біреу тыңдап жатыр ма? 

— Сіздің ойыңызша митингілер мен марштар қаншалықты нәтижелі болып тұр? Жалпы, қатысушыларды біреу тыңдай ма? 

— Неге тыңдамасын, қазіргідей Фейсбуктегі қандай да бір Фрося апай дұрыс өмір сүруді үйрете алатын жағдай болса. Ал митингілер халықты шешім қабылдау процесіне тартудың бір түрі. Кем дегенде, біреу бұл шынымен солай ма деп ойлайды. Сондықтан формат пайдалы деп санаймын, оны алып тастаудың қажеті жоқ. Бұл саяси және тіпті қандай да бір құқықтық мәдениеттің қалыптасуы. 

Жалғыз сұрақ: қатысушылар жасалған мәлімдемелерге қаншалықты адал? Немесе бұл тағы бір PR-қадам мен Фейсбукта парақшаңызда бірдеңе жазудың себебі ма? 

— Яғни, жалғастыру керек деп ойлайсыз ба? 

— Меніңше, иә. Әкімдік бұл шеруге рұқсат бергеніне қуаныштымын. Бұл талап қою мәдениетінің өзі қандай да бір қарама-қайшылыққа немесе зорлық-зомбылыққа әкелмейтін тыныш митинг. Адамда наразылық жинақталған кезде алайда бұл туралы ашық айта алмаса жаман. Рұқсат етілсін, бірақ бірнеше жыл ішінде жаңа формат пайда болуы мүмкін.  

Женевада болғандар  

БҰҰ ғимаратының алдында кесте бойынша күніне 4-5 митинг өтетінін біледі. Адамдар өз ойларын айтады, 

олар белгілі бір мемлекет қабылдаған міндеттемелерді орындауды талап етеді. Адамдарға мұндай мүмкіндік берілгені жақсы және олар мұны қалай жасау керектігін біледі. Бұрын бізде мұның бәрі жабық болатын, сондықтан қазір мұндай бастамаларды қолдау керек немесе кем дегенде тыйым салмау керек.