Банкирлердің бұл шешімі – теңгенің рубльге қатысты құнсыздануының нәтижесі: кросс-бағам 7,73-ке дейін жетті. Соның салдарынан көптеген ресейліктер Қазақстанда белсенді түрде сауда жасауда, бұл нарықта рубльдің көлемін ұлғайтады.

Экономист Петр Своиктің айтуынша,

қазақстандық банктер қазір дүрбелеңге түсіп жатыр және қалай әрекет ету керектігін білмейді, ал олардың үйреншікті қаржылық сызбасы көз алдарында құлдырауда. Кейбір банктердің рубльді қабылдауды шектеуі – бұл нәтижесі белгісіз түсініксіз қорқынышқа әйтеуір бір әрекетпен жауап беруі

Бұл шектеулерді енгізбеген банктер де кейіннен енгізуі мүмкін. Бұл елдегі қаржылық белсенділіктің төмендеуіне және Қазақстан экономикасының сыртқы жағдайларға бағдарланғанын ескерсек, бизнес үшін белгісіздіктің күшеюіне ықпал етеді.

Ресей Федерациясы рубльдің күшеюіне мүмкіндік бере алады

– Украинада соғыс басталғанға дейін және Ресейге қарсы санкциялар салынғанға дейін Ресей де, Қазақстан да негізінен сыртқы нарықтан қаржыландырылды. Атап айтқанда, бізде ішкі несие көлемі бойынша сыртқы қарыз бен шетелдік инвестициялар мөлшеріне қарағанда біршама аз болды және солай болып қала береді.

Петр Своик, фото tengrinews.kz сайтынан

Сонымен бірге, Ресей экономикасы инвестицияланған ресейлік қаржы нарығы әлемдік қаржы нарығының негізгі бөлігі болды. Ал қазақстандық қаржы нарығы әлемдік нарықпен тікелей байланысты емес, ол Мәскеуге қарап жұмыс істейді.

Америка Ресей активтеріне тыйым салу арқылы қаржы нарығына қатты соққы берді. Ал Ресей билігі жауап ретінде Мәскеу қаржы нарығының алыпсатарлық бөлігін тоқтатты.

Ресейдің төлем балансы өте профицитті екенін ескерсек, рубльдің кез-келген бағамын ұзақ уақыт бойы ұстап тұру қиын емес. Әрине, бұл нарықтық емес, жартылай нарықтық бағам екенін түсінікті

Себебі Ресей нарығында қаржылық алыпсатарлықтан бөлек, басқа да операциялар жүзеге асырылады, яғни нарықтың бір бөлігі қалды. Қазақстанда Ресейге қарағанда төлем балансы теріс, теріс аймаққа одан әрі кіріп кетпеуге Ұлттық қор қаражатын жедел жұмсау есебінен ғана қол жеткізуге болады. Яғни, біз үшін рубльдің нығайған бағамына еру мүмкін емес.

Бірақ егер біздің Ұлттық Банк рубльдің соңынан теңгені нығайта алмаса, біз Ресейден келетін импорттың жағымсыз қымбаттауына тап боламыз

Екінші жағынан, бұрынғы кросс-бағамды қалпына келтіру үшін теңгенің жасанды нығаюы төлем балансының қосымша нашарлау қаупіне және Ұлттық қор қаражатының одан да жедел жұмсалуына әкеледі, — деп атап өтті ол.

Дағдарыс әлі алда

Сонымен қатар, экономист алдағы Қаржы нарығын қайта бөлу жаһандық қаржылық соғыс майданында тұрған Қазақстанға да әсер ететініне сенімді.

Күзге қарай Ресейдің санкциялар соғысына байланысты барлық қиындықтар біздің экономикамызға келеді, олар бағаның өсуіне, экономиканың тежелуіне, жұмыс орындарының жойылуына және халықтың әл-ауқатының төмендеуіне әкеледі

Себебі қазақстандық импорттың төрттен үш бөлігі ресейлік коммуникациялар арқылы өтеді. Сондықтан қазірден бастап алдын алу шараларын қабылдау қажет.

– Теңгенің рубльге шаққандағы бағамын нақтылау керек деп санаймын. Яғни, егер рубль өз бағамын өзгертпесе, теңге де өзгертпейді, ал егер рубль қозғалса, онда оның артындағы теңге де өзгереді. Бірақ бұл экономикалық емес, саяси рецепт.

Бірақ бұл ретте Ұлттық қордың қаражатын тауыспас үшін сыртқы төлем балансына Ұлттық бақылау орнату қажет

Қазақстан экономикасы мемлекеттің сыртқы экономикалық процестерге қатыспау схемасы және оның экспорт пен импорт бойынша ақтық мәмілелер Қазақстан Республикасының Кедендік, фискалдық және банктік юрисдикцияларынан тыс жасалады деген келісімі бойынша құрылды.

Нақты шешім

Нәтижесінде шикізат экспортынан Қазақстанға барлық валютасы емес, оның ішкі қызметі үшін қажетті бөлігі ғана қайтарылады. Сонымен қатар, ұлттық валютаның бағамы неғұрлым төмен болса, соғұрлым аз қайтарылады. Ал валюталық түсімнің бір бөлігі шетелде қалады. Егер біз осындай схеманың сақталуын жалғастыра беретін болсақ, онда теңгенің ешқандай бағамын ұстап тұра алмаймыз, – дейді ол.

Петр Своик: жер және оның қойнауы халыққа тиесілі екендігіне қатысты ҚР Конституциясына түзету енгізу жай ғана “жалынды сөз” үшін емес екенін атап көрсетеді. Және барлық сыртқы экономикалық процестерді ашық көрсету керек.

– Сыртқы қарызға қызмет көрсететін шетелдік инвесторлардың кірістеріне дивидендтердің берілуін азайту керек. Дивидендтер жыл сайын шикізатты экспорттаудан да түсетін табыстан да көп валютаны алып кетеді. Сондықтан

шетелдік инвесторларға біз олардың мүдделерін құрметтейтінімізді және келісімшарттық міндеттемелерімізден бас тартпайтынымызды, бірақ қатаң түрде ұлттық заңнама шеңберінде әрекет ететінімізді айту керек. Шикізат экспортына ҚҚС қайтаруды тоқтатып, табыстарын шығаруға салық енгіземіз

Сонымен қатар, Қазақстанның ішкі экономикасына ақшаны қайта инвестициялауға артықшылық енгіземіз. Ең алдымен, шетелдік инвесторлардың өздері үшін импортты алмастыруға. Шикізат өндірісін қолдау үшін өздеріне қажетті өндірістер құрсын. Ең болмағанда ірі торапты жабдықтар құрастыруды жолға қою қажет.

Егер мемлекет осы шаралардың барлығын енгізсе, ол сыртқы экономикалық қызметтің нақты реттеушісіне айналады және төлем балансын сауықтырады, — деп қорытындылады экономист.