Азаматтардың жерін алып құрылыс компанияларына бере ме?

жергілікті әкімдіктерге жол айрықтарын немесе ауруханаларды ғана емес, коммерциялық тұрғын үй салу үшін жер алу құқығын беруді ұсынды.

Рас, олардың белгілі бір бөлігі әлеуметтік бағдарламаға бөлінуі керек.

— Жергілікті атқарушы органдарға тұрғын үй және әлеуметтік объектілер — мектептер, ауруханалар салу үшін құрылыс компаниясының өз қаражаты есебінен “Нұрлы жер” мемлекеттік бағдарламасында белгіленген баға параметрлері бойынша салынып жатқан тұрғын үй көлемінің 50%-ын берген жағдайда, жер учаскелерін алып қою құқығын беру ұсынылады”, – деді ол үкімет отырысында.

Идея негізінен ірі құрылыс компанияларының мүдделерін қолдайды деген пікір бірден пайда болды. Атап айтқанда, бұл туралы қоғам белсендісі Петр Александров өзінің Facebook парақшасында пікірін білдірді.

— Әкімдіктерге құрылыс компанияларының мүддесі үшін азаматтардың жер учаскелерін алып қою құқығы беріледі. Тұрғын үй құрылысы үшін. Керемет емес пе? Ірі құрылыс компанияларына табыс табу үшін адамдарды тұрғын үйден айыру. Біздің үкімет күннен күнге еститін болып жатыр. Ірі капитал өкілдерін аузын ашып тұрып тыңдайды, – деп жазды ол.

Экономист Петр Своик біздің порталға берген сұхбатында қолданыстағы заңнама мұндай тәркілеуге мүмкіндік беретінін айтты. Сұрақ іс жүзінде басқаша.

Велосипед ойлап табудың қажеті жоқ

– Петр Владимирович, министрдің идеясына қандай түсініктеме бересіз?

— Мұнда негізгі сұрақтардың бірі – бұл учаскелерді кімнен алып қою керек? Егер біз қираған үйлердің тұрғындары туралы айтатын болсақ, онда тұрғын үйдің өзін алып, өтемақы төлеу керек. Немесе әңгіме бұл жер учаскелерін алып алып, ештеңе салмай отырғандарда болуы мүмкін.

— Бұл нақтыланбады. Мүмкін олар ыңғайлы учаске тапса, тұрғындар мен иелеріне қарамастан алып ала ма? Ал өтемақыға келетін болсақ, олардың қалай есептелгені есімізде.

— Мәселенің бәрі осыда.

Алайда, бұл мүлдем анық емес, және министр Атамқұловтың идеяларының қатысы қанша? Біздің заңнамада мемлекеттік қажеттіліктер үшін жер телімдерін алуға мүмкіндік беретін нормалар бұрыннан бар.

– Бірақ құрылыс компанияларының көп пәтерлі үйлерді тұрғызуы мемлекет мұқтаждығына кірмей ме?

– Біздің мемлекет өзін әлеуметтік ұстанымды жоғары қойған мемлекет ретінде көрсетеді. Конституцияда да солай айтылған. Егер тұрғын үй әлеуметтік бағдарламалар бойынша салынса, бұл мемлекеттік қажеттіліктер.

– Жартысы “Нұрлы жер” бағасымен болуы тиіс.

– Осылайша, мұның бәрін қолданыстағы заңнама аясында қазірдің өзінде қабылдауға болады және Атамқұловтың жаңа идеялары қажет емес.

Бір жағынан, мен халықтың өкілі ретінде мемлекеттің әлеуметтік саясатын және Қазақстандағы тұрғын үй проблемаларын шешуді толық қолдаймын. Егер ол үшін учаскелерді немесе тұрғын үйді алу қажет болса, алыңыз. Алайда, егер біз тұрғын үйді салу жоспарланған лашықты алып тастау туралы айтатын болсақ, онда тұрғын оны толығымен қанағаттандыратын заңды өтемақы алуы керек. Құрылыс компаниясын, әкімдікті емес, оны қанағаттандыратын өтемақы.

Егер сіз жоғарыда аталғандардан алсаңыз, олар жерді ресми түрде сатып алған бағамен алу керек. Және артық ақша қайтарылмайды.

Құжаттарда қанша сома көрсетілген, дәл қазіргі бағам бойынша соны беріп, рахметін айту керек.

Әділ болатынына сенбеймін

— Екінші жағынан, қазіргі билікке нақты осындай ештеңені сеніп тапсыра алмаймын және осы бағытта ешқандай қадамдарды қолдамаймын. Себебі бұл билік маған бірнеше рет және ең сенімді түрде

ол мемлекет немесе азаматтар үшін емес, ең құрылыс компанияларының мүдделері үшін жұмыс істейтінін көрсетті.

Ал ең жаманы – кейбір “сол” түсініксіз схемалар. Мұндай жағдайларда адамдарға аз ғана өтемақы ұсынылады және ұялмай үйінен шығарады. Мен бұл тұрғыда қалыпты мемлекеттік саясаттың мысалдарын білмеймін.

Сондықтан, бір жағынан, мен халықтың өкілі ретінде мұндай тәжірибені қолдаймын және жаңа ештеңе ойлап табудың қажеті жоқ, бәрі заңдарда бар деймін. Екінші жағынан, мен әділ болатынына сенбеймін.

– Әдеттегідей, теориялық тұрғыда бір, ал іс жүзінде басқа. Өтемақы бәрбір негізгі сұрақ болып отыр.

– Соттардың әділ шешім қабылдау қабілетінің негізгі мәселесі. Қаласаңыз, соңғы бірнеше жыл ішінде өтемақы туралы көптеген сот шешімдерін табуға болады, олар әрдайым құрылыс компанияларының немесе әкімдіктің пайдасына жасалады, бірақ бұзылатын тұрғын үй иесінің пайдасына емес. Яғни, олар әрқашан мемлекетке немесе бизнесменге “қызмет етеді”.

Жер учаскелерін алу туралы заңның өзі дұрыс. Біздің заңнамада көп нәрсе дұрыс жазылған — әділ өтемақы туралы да, судья заң мен ішкі принципті басшылыққа ала отырып шешім қабылдауы керек. Бірақ іс жүзінде бәрі басқаша болады.

Сондықтан Атамқұловтың ұсынысын қолдау керек пе деген мәселе емес. Жалпы, оны қолдау міндетті емес, заңда министрсіз бәрі жазылған. Жақсы қажеттіліктер үшін учаскелерді алып қою кезінде әділдікті қалай қамтамасыз ету керек деген сұрақ туындайды. Бірақ кімге жүгінетіні белгісіз.