Өзбекстан – өзгеше ел. Енді ол жақтағы өзбек жігіттері әскер қатарына алыну үшін әдебиеттен, тарихтан және өзбек тілінен міндетті түрде емтихан тапсыруы тиіс.
Өзбекстанның Қорғаныс министрлігі бұдан қиналып қалмайды: елде әскери борышын өтегісі келетін жастар жетіп-артылады: 1 сарбаздың орнына 8 үміткерден келеді. Дәл қазір Өзбекстанда 306,4 мың азамат әскерге шақыру жасына толған, бірақ олардың бәрі бірдей отан алдындағы азаматтық борышын өтей алмайды. Бұрынырақ бұл елде әскерге тест тапсыру арқылы қабылдау жүйесі енгізілген. Ал енді Өзбекстан армиясының сарбазы атану үшін үміткерлер дене шынықтыру дайындығынан бөлек, өзбек тілі мен әдебиетінен, Өзбекстан тарихынан және математикадан мідетті түрде тест тапсырады.
Әскерге шақырылушылар жыл сайын өткізілетін конкурсқа бір-ақ рет қатыса алады. Ең алдымен олар дене шынықтыру дайындығынан емтихан тапсырады. Дене шынықтыру дайындығы 15 балдық шкала бойынша бағаланады:
Дене шынықтыру дайындығы нормативтерінің барлық түрлері бір күнде тапсырылады, ал жалпы білім деңгейін анықтайтын тестілерді тапсыруға бір жарым сағат беріледі. Тест нәтижелері Мемлекеттік тестілеу орталығына жеткізілген күннен кейінгі 7 жұмыс күні ішінде тексеріледі.
Дене шынықтыру дайындығының бір түрінен қанағаттанарлықсыз деген баға алған бала тест сынақтарына қатыстырылмайды. Дене шынықтыру дайындығынан сүрінбей өткен әскерге шақырылушылар математика және ана тілі бойынша 25 және ел тарихы бойынша 10 сұраққа жауап беруі керек. Барлық пәндер бойынша 60 балл жинау қажет.
Өзбекстан қорғаныс министрлігінің мәліметтері бойынша, 2016 жылы мерзімдік борышын өтейтін бір сарбаздың орнына 8 үміткерден келген. Егер шақырылушының жолы болмай, сынақтан өте алмаса, ол шақыру резервіне жіберіледі. Бір айлық әскери дайындық жиынынан кейін, ол әскерде қызмет етпесе де, әскери қызметке жарамды деп танылатын болады.
Өзбек балалары әскерге баруға неге құмар дейсіз бе?
Өзбекстанда жұмыссыздық өршіп тұр — тек ресми деректерге сәйкес, 2016 жылғы қаңтар-маусымда ол 5,2 пайыз болған. Ал Ferghana.ru агенттігіне сұхбат берген экономистердің мәліметтері бойынша, Өзбекстандағы жұмыссыздықтың шынайы деңгейі қалада 20, ауылдық жерлерде 40 пайызды құрайды.
Қарулы күштер қатарындағы қызмет бозбалаларға армияда қалып, әскери қызметін контракт негізінде жалғастыруға мүмкіндік береді. Оған қол жеткізгендер тұрғын үймен және қомақты еңбекақымен қамтамасыз етіледі. Контракт бойынша қызмет ететін сержанттың айлық еңбекақысы 1,5 млн сум ($500).
— 2007 жылдан қолданысқа енгізілген ережелерге сәйкес, контракт бойынша қызмет ететін әскери қызметшілер тұрғын үйге немесе тұрғын үй жағдайын жақсартуға мұқтаж болса, олар қызметтік пәтермен қамтамасыз етіледі, — деп хабарлады centralasiaonline.com берген сұхбатында тұрғын үй құқығы жөніндегі ташкенттік заңгер Диляра Артикова. — Тұрғын үй қызмет бастағаннан кейінгі үш ай ішінде беріледі.
Қорғаныс министрлігі 2007 жылдан 2015 жылға дейін әскери қызметшілерге 3 000-нан астам пәтер бөлінгенін хабарлады. Өзбек жігіттерінің арманы — Ішкі істер министрлігіне және Ұлттық қауіпсіздік қызметіне жұмысқа орналасу. Ол үшін әскери билет қажет. Сонымен қатар, әскерде қызмет етпесең, Төтенше жағдайлар министрлігіне және кеден құрылымдарына жұмысқа орналаса алмайсың.
Әскери борышын өтеген азамат тіпті күштік құрылымдарында қызметін жалғастырғысы келмесе де оның басқа да көптеген мүмкіндіктері бар. Мәселен, барлық жоғары оқу орындарына түсу кезінде оларға қабылдау тестілеуде көрсеткен нәтижесіне 27 пайыз көлеміндегі қосымша балл қосатын жеңілдік қарастырылған. Міне, осындай жеңілдіктердің арқасында олар көп ретте бір орынға 20-дан 40 адамға дейін таласатын конкурстың болатынына қарамастан, елдің ең беделді ЖОО-ларына оқуға түсуге мүмкіндік береді.
Өзбекстанның қарулы күштері – өте құпиялы ведомство. Оған қатысты дүниенің бәрі адам білмейтін құпия — офицерлер мен сарбаздардың жалпы саны, армияны қамтамасыз ету мәселелері.
Global Firepower халықаралық ұйымының пайымдауынша, қазір өзбек қарулы күштері әскери күші жағынан Орталық Азия аймағында бірінші және ТМД елдері арасында Ресей мен Беларусьтен кейінгі үшінші, ал әлемдік рейтингте 54 орынға жайғасқан. Ресми деректерге сәйкес, Өзбекстан армиясының саны 665 мың адамды құрайды. 2015 жылғы әскери бюджет $ 2,4 млрд-ты құраған.
Мақаланың түпнұсқасын 365info.kz сайтынан оқыңыздар